Częstość występowania kamicy nerkowej związana jest z wieloma zróżnicowanymi czynnikami – od geograficznych i etnicznych, przez genetyczne do zależnych od diety i stylu życia.

Wydaje się, że aktualnie coraz większe znaczenie mają ostatnie z nich, za czym przemawia znaczny wzrost zachorowań w krajach wysoko rozwiniętych w ostatnich latach.

Nieco inaczej wyglądają uwarunkowania ryzyka pojawienia się kolejnych epizodów – są one bardziej specyficzne i zdeterminowane przede wszystkim występowaniem chorób i zaburzeń wpływających na tworzenie się złogów.

Biorąc pod uwagę etiologię kamicy układu moczowego można mówić o kilku grupach czynników ryzyka:

1) Nieprawidłowa dieta i niekorzystne nawyki związane ze stylem życia

2) Choroby cywilizacyjne jak zespół metaboliczny, otyłość, nadciśnienie tętnicze

3) Choroby wpływające na metabolizm lub stężenie określonych substancji mineralnych i organicznych: nadczynność przytarczyc, sarkoidoza, zespół policystycznych nerek, nefrokalcynoza, pęcherz neurogenny, podwyższony poziom witaminy D, liczne schorzenia układu pokarmowego związane z zaburzeniami wchłaniania (w tym choroba Leśniowskiego-Crohna, stany po resekcji jelit, operacje bariatryczne, zbyt mała ilość enzymów trzustkowych)

4) Uwarunkowania genetyczne: cystynuria, mukowiscydoza, ksantynuria, kwasica cewkowa nerkowa (RTA) i inne

5) Określone wady anatomiczne układu moczowego

6) Infekcje układu moczowego

7) Przyjmowanie niektórych leków

8) Czynniki zawodowe/środowiskowe: długotrwałe narażenie na kadm i ołów, wysoka temperatura otoczenia.

U osób, u których wystąpiła kamica moczowa istotne jest ustalenie stopnia ryzyka tworzenia złogów, który określa prawdopodobieństwo nawrotu, a także wystąpienia przewlekłej choroby nerek (PchN) i zaburzeń metabolizmu mineralno-kostnego.

Stanowi on podstawę do ustalenia dalszych zaleceń i ewentualnego leczenia farmakologicznego.

Do ogólnych czynników związanych z wysokim ryzykiem nawrotu kamicy moczowej należą:

• wczesny początek schorzenia (dzieci, młodzież),
• wystąpienie niektórych ze  złogów zawierających fosforan wapnia,
• kwasu moczowego lub kamieni infekcyjnych,
• uwarunkowania genetyczne i choroby z grupy ryzyka, w których trudno jest wyeliminować czynnik bezpośrednio wpływający na tworzenie się kamieni.

Wśród czynników ryzyka rozwoju schyłkowej niewydolności nerek oraz PchN wymienia się przede wszystkim:

• płeć żeńską,
• nadwagę,
• częste infekcje układu moczowego,
• stan po resekcji jednej z nerek,
• pęcherz neurogenny
• oraz niektóre choroby i zaburzenia uwarunkowane genetycznie.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń mineralizacyjnych kości wzrasta natomiast w przypadku kamicy towarzyszącej zespołom złego wchłaniania czy pierwotnej nadczynności przytarczyc.

W przypadku kiedy kamica występuje po raz pierwszy i nie jest znany skład chemiczny złogu, dokładny wywiad medyczny stanowi podstawę do zaplanowania dalszej diagnostyki i postępowania.

Po potwierdzeniu choroby przez wykonanie USG, można przeprowadzić kolejne badania obrazowe, które pozwalają na wstępne rozróżnienie czy kamienie zawierają w swoim składzie wapń.

Następny krok postępowania diagnostycznego to wykonanie laboratoryjnych badań krwi i moczu, które mogą stanowić podstawę do rozpoznania zaburzeń o charakterze metabolicznym czy organicznym. 

Kluczowym elementem potrzebnym do ustalenia stopnia ryzyka nawrotu oraz wyboru działań profilaktycznych jest ustalenie składu kamienia.

Odpowiednio przeprowadzony wywiad medyczny w połączeniu z badaniami obrazowymi i laboratoryjnymi stanowią istotne narzędzie do przewidywania kompozycji złogów, jednak dopiero analiza wykonana na wydalonym materiale może dać pewność w tym zakresie.

I tak najczęściej rozpoznaje się tu minerały zbudowane ze szczawianu i fosforanu wapnia oraz kwasu moczowego (głównie nieinfekcyjne); kamienie struwitowe i moczanu amonu (infekcyjne; należą do nich również niektóre ze złogów fosforanu wapnia) oraz cystynowe, ksantynowe i 2,8-dihydroksyadeninowe (związane głównie z zaburzeniami genetycznymi).

Po rozpoznaniu składu kamienia oraz określeniu możliwych przyczyn rozwoju choroby, dla każdego pacjenta określa się stopień ryzyka nawrotu.

U osób z grupy wysokiego ryzyka, powinna zostać przeprowadzona dalsza diagnostyka w postaci szczegółowej oceny metabolicznej, która wiąże się z badaniem moczu z jego zbiórki dobowej.

Po wprowadzeniu odpowiednich działań profilaktycznych i/lub leczniczych, aby sprawdzić ich efekt, ponowną analizę przeprowadzić należy po 2-3 miesiącach, a po ustabilizowaniu się parametrów moczu raz do roku.

Każda osoba, u której wstąpiła kamica moczowa, bez względu na stopień prawdopodobieństwa nawrotu powinna przestrzegać ogólnych zaleceń profilaktycznych, takich jak np. zwiększona podaż płynów.

Określenie składu złogów oraz ewentualna obecność czynników ryzyka na poziomie metabolicznym oznacza natomiast konieczność podjęcia bardziej zindywidualizowanych działań prewencyjnych.

Więcej informacji na temat profilaktyki nawrotów choroby w kolejnym artykule - https://cmhipokratesa.pl/user,biblioteka,item,197

W naszym Centrum podejmujemy działania na rzecz profilaktyki nawrotów kamieni nerkowych - zapraszamy do zapoznania się z ofertą : https://cmhipokratesa.pl/user,kategoria,urologia-komplementarna