Kamica moczowa to schorzenie, które związane jest z odkładaniem się złogów w obrębie układu moczowego.

 

Jest to jedna z najczęściej występujących chorób urologicznych.

 

W krajach wysokorozwiniętych dotyka ona 10-20 % społeczeństwa.

 

Około 2-3 razy częściej chorują mężczyźni. U części pacjentów dochodzi do nawrotów, w tym u ok. 10% z nich występują one wielokrotnie.

 

W niektórych przypadkach kamica moczowa nie wiąże się z odczuwaniem dolegliwości i bywa rozpoznawana podczas wykonywania badań obrazowych z innych wskazań.

 

Kiedy jednak choroba zaczynać dawać objawy, są one zazwyczaj wyjątkowo nieprzyjemne.

 

Najbardziej dotkliwe występują kiedy kamień przesuwa się nerki do moczowodu, mamy wtedy do czynienia z tak zwaną kolką nerkową związaną z odczuwaniem niezwykle silnego bólu – jednego z największych spotykanych w medycynie.

 

Dolegliwości bólowe najczęściej dotyczą okolicy lędźwiowej i promieniują w dół do pachwiny lub do nadbrzusza.

 

Często towarzyszą im nudności, wymioty, wzdęcia, a nawet omdlenia.

 

Zdarza się, że w przebiegu kolki nerkowej dochodzi do powikłań spowodowanych m.in zaleganiem moczu (gdy kamień jest na tyle duży, że zamyka lub znacznie ogranicza światło moczowodu) i rozwoju zakażenia.

 

Jest to sytuacja, która wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, gdyż może oznaczać stan zagrożenia życia lub wiązać z dużym ryzykiem trwałego uszkodzenia nerki.

 

W trakcie napadu kolki nerkowej, w pierwszej kolejności podejmuje się działania mające uśmierzy ból chorego.

 

Aby ustalić dalsze postępowanie konieczna jest diagnostyka, która pozwoli określić umiejscowienie i wielkość złogów, a w miarę możliwości również ich skład chemiczny.

 

W pierwszej kolejności przeprowadzone zostać powinno badanie ultrasonograficzne, na podstawie którego można określić czy układ moczowy jest drożny.

 

W przypadku zablokowania odpływu moczu, pacjent w trybie pilnym powinien zostać skierowany na oddział urologii.

 

Kiedy wielkość i lokalizacja kamienia nie wpływają negatywnie na drożność układu moczowego, w określonych przypadkach podejmuje się decyzję o zastosowaniu leczenia zachowawczego (medycznej terapii ekspulsywnej), które ma doprowadzić jego samoistnego wydalenia.

 

Procedura ta ma uzasadnione zastosowanie szczególnie kiedy leczenie przeciwbólowe jest efektywne, średnica złogu nie przekracza 5 mm i jest on zlokalizowany w dolnej części moczowodu lub istnieją przeciwwskazania do jego aktywnego usuwania.

 

Czas medycznej terapii ekspulsywnej wynosi zazwyczaj do 3 tygodni.

 

Oprócz środków przeciwbólowych stosuje się w tym czasie leki z grupy α-blokerów (głównie tamsulozynę), które działają rozluźniająco na mięśnie gładkie układu moczowego i zaleca zwiększoną podaż płynów.

 

Wspomagajaco w tym okresie może działać również stosowanie preparatów roślinnych wykazujących działałanie moczopędne, antyoksydacyjne, wspierające metabolizm białek oraz profilaktykę nadkażeń bakteryjnych.

 

Do ważnych surowców należą tutaj:

 

• fasola indyjska,
• liść mącznicy,
• liść borówki brusznicy,
• wybrane roślinny zawierające olejki eteryczne (np. owoc jałowca i pietruszki czy korzeń lubczyku).

 

Działanie diuretyczne można uzyskać dzięki stosowaniu:

• liści brzozy i pokrzywy,
• ziela fiołka trójbarwnego,
• skrzypu (które dodatkowo działa ochronie na nabłonek układu moczowego),
• nawłoci oraz kłącza perzu.

 

Ze względu na możliwość pojawienia się stanów zapalnych i innych powikłań, pacjent w trakcie leczenia zachowawczego powinien pozostawać w kontakcie z lekarzem prowadzącym.

 

W przypadku gdy dochodzi do rozwoju zakażenia, pogorszenia czynności nerek lub ból staje się oporny na leczenie, powinno dojść do przerwania terapia ekspulsywnej i podjęcia pilnej interwencji medycznej.

 

Kiedy złogi w układzie moczowym są zbyt duże, aby mogły zostać wydalone samodzielnie, lub ich lokalizacja na to nie pozwala, podejmuje się procedurę ich aktywnego usuwania.

 

Powinno do niej dojść również w sytuacjach gdy z powodu kamienia dochodzi do zablokowania odpływu moczu, rozwoju zakażenia lub utrzymującego się krwawienia.

 

U zdecydowanej większości pacjentów interwencja polega na przeprowadzeniu stosunkowo mało inwazyjnych zabiegów, bez konieczności wykonywania otwartej operacji.

 

Metody, które są mają tu zastosowanie to:

• ureterorenoskopia (URS, RIRS),
• litotrypsja pozaustrojowa (SWL) ,
• nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL).

 

Zabieg ureterorenoskopi, początkowo dedykowany głównie kamicy dolnego odcinka moczowodu, dzięki rozwojowi technologicznemu i zastosowaniu giętkiego endoskopu (zabieg RIRS) coraz częściej jest wykorzystywany do usuwania złogów górnej części moczowodu, a nawet nerki.

 

Metoda ta polega na wprowadzeniu narzędzia do moczowodu (lub dalej do nerki) przez cewkę i pęcherz moczowy.

 

Przez ureterorenoskop można uwidocznić złóg i w razie potrzeby, przed usunięciem rozkruszyć go na mniejsze fragmenty.

 

Leczenie z wykorzystaniem litotrypsji pozaustrojowej polega na kruszeniu złogów falą ultradźwiękową o charakterze zewnątrzustrojowym.

 

Jego powodzenie zależy między innymi od wielkości, umiejscowienia i składu chemicznego kamienia, który decyduje o jego twardości.

 

Ze względu na oporność niektórych kamieni na działanie fali uderzeniowej i związaną z tym konieczność powtarzania zabiegu oraz potrzebę przeprowadzania późniejszej terapii ekspulsywnej odłamków złogów stopniowo odchodzi się od SWL jako terapii z wyboru, na rzecz ureteroskopii, która dzięki wprowadzanym udoskonaleniom wiąże się z coraz większą skutecznością po jednorazowej interwencji przy jednoczesnym spadku częstości powikłań.

 

Nefrolitotrypsja przezskórna jest metodą stosowaną przede wszystkim przy dużych kamieniach (o średnicy powyżej 1,5 cm) zlokalizowanych w nerce.

 

Zabieg ten polega na wprowadzeniu endoskopu z kamerą do nerki przez niewielkie nacięcie skóry. Przed usunięciem złogu istnieje możliwość jego wcześniejszego rozkruszenia.

 

Przeciwwskazania do aktywnego usuwania kamieni układu moczowego obejmują:

 

• W przypadku pozaustrojowej SWL: ciąża, zaburzenia krzepniącia, niekontrolowane zakażenia układu moczowego, określonewady anatomiczne, zaawansowana otyłość, tętniak aorty

• W przypadku ureterorenoskopii: przeciwwskazania ogólne związane z koniecznością znieczulenia czy nieleczonymi stanami zapalnymi

• W przypadku PNL: Nieleczone zakażenia układu moczowego, zaburzenia krzepnięcia, ciąża, potencjalny rak nerki, wybrane wady anatomiczne