W dzisiejszych czasach musimy się trochę napracować, żeby utrzymać nasz organizm w dobrej formie. Coraz większe znaczenie ma nasz poziom wiedzy na temat własnej fizjologii oraz czynników, które mogą ją zakłócać.
Gonadalny układ hormonalny mężczyzn to jeden z obszarów szczególnie podatnych na takie “zakłócacze”. Zdecydowana większość elementów profilaktyki zdrowotnej, bezpośrednio lub pośrednio wiąże się jego funkcjonowaniem.
O jakich najważniejszych mechanizmach możemy tu mówić?
- Stan odżywienia - hormony to związki syntetyzowane w naszym organizmie. Aby mogło do tego dojść musimy dostarczyć swojemu organizmowi nie tylko materiałów budulcowych, ale również substancji, które są potrzebne do prawidłowego przebiegu tych procesów. To jeden z powodów, dla którego tak ważna jest różnorodność i odżywczość diety, a nie tylko jej kaloryczność.
- Masa ciała - tkanka tłuszczowa to znacznie więcej niż nagromadzona warstwa tłuszczu. Jedną z jej właściwości jest aktywność hormonalna polegająca między innymi na produkcji... estrogenów. Wnioski dla mężczyzn powinny być oczywiste. Przeprowadzono badania, które je i pokazują korelację między zwiększonymi wartościami BMI i obwodu w pasie a obniżonym stężeniem testosteronu we krwi.
- Spożycie cukru - możemy mówić tu o co najmniej dwóch istotnych mechanizmach. Po pierwsze, duże ilości węglowodanów prostych to nadmiar energii, którą organizm magazynuje w postaci… tkanki tłuszczowej. Po drugie ich spożycie oznacza nagły wzrost stężenia glukozy we krwi i związany z nim wyrzut insuliny. Wahania poziomu glukozy i przedłużająca się ekspozycja na insulinę, to nie tylko prosta droga do insulinooporności ale również zaburzeń w produkcji androgenów (głównie DHEA i testosteronu), spadku jakości nasienia i zwiększonego uwalniania estrogenów.
- Stres - przeżywanie przewlekłego stresu wiąże się ze zwiększeniem stężenia kortyzolu we krwi. A ze względu na to, że układem hormonalnym rządzą niezliczone sprzężenia zwrotne i wzajemne powiązania, pojawią się tu liczne konsekwencje w obszarze gospodarki androgenowej. Po pierwsze nadmiar kortyzolu pociąga za sobą wyrzut insuliny… po drugie, w dłuższej perspektywie powoduje odkładanie tkanki tłuszczowej w okolicach brzuch... po trzecie, kora nadnerczy “nastawiając się” na zwiększoną produkcję glikokortykosteroidów czyni to kosztem syntezy DHEA. Niedobory androgenów potęgują tu objawy związane z nadmiarem kortyzolu - przewlekłe zmęczenie, ogólne osłabienie.
- Poziom aktywności fizycznej - badania potwierdziły, że brak odpowiedniej ilości ruchu oznacza zmniejszenie poziomu testosteronu i obniżenie jakości nasienia. Poza tym długotrwałe siedzenie powoduje wzrost temperatury w mosznie, co skutkuje upośledzeniem samego procesu spermatogenezy. Na przykładzie aktywności fizycznej, łatwo też można zauważyć jak duże znaczenie mają wzajemne powiązania procesów fizjologicznych. Brak równowagi w tej sferze, może w wielu mechanizmach oddziaływać pośrednio na gonadalny układ hormonalny. Niedostateczna ilość ruchu nierzadko skutkuje kumulacją stresu i podwyższonym poziomem kortyzolu, rozregulowaniem gospodarki glukozowo-insulinowej czy rozrostem tkanki tłuszczowej.
- Regulacja rytmów dobowych - coraz lepiej rozumiemy powiązania wieczornej ekspozycji na sztuczne światło i problemów z zasypianiem. Problem sięga jednak znacznie głębiej. Odpowiedniej jakości sen jest konieczny do regeneracji układu endokrynnego w ogóle, a same procesy regulacji rytmu czuwania i snu oraz jego długości i głębokości pozostają w istotnej wzajemnej zależności z działaniem gonadalnego układu hormonalnego mężczyzn. Oznacza to między innymi, że przedłużająca się deprywacja snu skutkuje spadkiem stężenia androgenów i odwrotnie - zmiany w ilości tych ostatnich, czy przesunięcia w dobowym rytmie ich wydzielania mogą wpływać na długość i jakość snu. Niedobór snu i jego obniżona jakość (zwłaszcza gdy są długotrwałe) to cała gama wielu innych zaburzeń, a wśród nich, właściwie wszystkich opisanych powyżej - od problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, przez podwyższony poziom kortyzolu, ryzyko insulinooporności, aż do zmniejszonej odporności na stres...
Poznawanie przedstawianych i podobnym mechanizmów może spowodować na początku uczucie przytłoczenia i zniechęcenia. Warto jednak spojrzeć na to z innej perspektywy - dzięki ich znajomości, znacznie zwiększamy szanse na rozumienie sposobu w jaki funkcjonuje nasz organizm, a ostatecznie zdobywamy narzędzia, dzięki którym możemy przeciwdziałać negatywnym skutkom i w realny sposób wpływać nie tylko na swoje aktualne samopoczucie, ale również na zdrowie i jakość życia w znacznie dłuższej perspektywie.
Źródła:
Bojanowska M., Kostecka M.,Dieta i styl życia jako czynniki wpływające na płodność, Kosmos, 2018 /2; 425–439.
Waśko-Czopnik D., Zaburzenia hormonalne zależne od insuliny i kortyzolu,
http://perfectbody.pl/zaburzenia-hormonalne-zalezne-od-insuliny-i-kortyzolu/
Holka-Pokorska J., Jarema M.,Wichniak A., Androgeny – wspólny marker biologiczny zaburzeń snu oraz wybranych dysfunkcji seksualnych? Psychiatr. Pol. 2014; 48(4): 701–714.
Buhner S.H., Naturalny testosteron. Naturalne sposoby przywracania męskiej energii.