Psychoterapia

Psychoterapia to forma leczenia oparta na rozmowie i relacji między pacjentem a wykwalifikowanym psychoterapeutą. Jej głównym celem jest pomoc osobom zmagającym się z różnego rodzaju problemami psychicznymi, emocjonalnymi, społecznymi, egzystencjalnymi, także tymi związanymi z doświadczeniem przewlekłej choroby.

Psychoterapia nie polega na udzielaniu gotowych rad czy rozwiązań, ale na wspólnym poszukiwaniu przyczyn trudności i wypracowywaniu nowych, bardziej konstruktywnych sposobów radzenia sobie z nimi. Kluczowe elementy to:

Relacja terapeutyczna: To fundament psychoterapii. Opiera się na zaufaniu, szacunku i otwartości, tworząc bezpieczną przestrzeń do eksplorowania trudnych doświadczeń.
Rozmowa: Podstawowym narzędziem jest rozmowa, ale psychoterapeuci mogą wykorzystywać również inne techniki, takie jak praca z wyobraźnią czy ćwiczenia behawioralne.
Zrozumienie i przepracowanie: Celem jest zrozumienie własnych mechanizmów myślenia, odczuwania i zachowania, często wynikających z przeszłych doświadczeń. Następnie następuje proces "przepracowania" tych doświadczeń, co pozwala na zmianę i uwolnienie się od ich negatywnego wpływu.
Rozwój osobisty: Psychoterapia wspiera rozwój osobisty, zwiększa samoświadomość, poprawia umiejętności radzenia sobie ze stresem, komunikacji interpersonalnej i budowania satysfakcjonujących relacji.

Kto może skorzystać z psychoterapii?

Psychoterapia jest pomocna dla osób, które doświadczają:

Zaburzeń psychicznych: Takich jak depresja, zaburzenia lękowe (w tym ataki paniki, fobie), zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości.
Problemów emocjonalnych: Niska samoocena, przewlekły stres, trudności w radzeniu sobie z emocjami (np. złością, smutkiem), poczucie pustki czy braku sensu.
Trudności w relacjach: Problemy w związkach, rodzinie, trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu satysfakcjonujących kontaktów.
Traumatycznych doświadczeń: Przepracowywanie żałoby, traumy, doświadczeń przemocy.

Problemów psychosomatycznych: Objawy fizyczne, które nie mają medycznego uzasadnienia (np. bóle głowy, brzucha).
Potrzeby samorozwoju: Chęć lepszego poznania siebie, poprawy jakości życia, wypracowania nowych nawyków.

Trudne doświadczenia emocjonalne, zwłaszcza przewlekły stres, trauma czy nierozwiązane konflikty wewnętrzne, mogą znacząco przyczyniać się do powstawania i zaostrzania wielu chorób fizycznych. Zjawisko to jest badane w dziedzinach takich jak psychoneuroimmunologia i medycyna behawioralna, które pokazują złożone powiązania między umysłem a ciałem. Głównym mechanizmem jest wpływ stresu na układ nerwowy, hormonalny i odpornościowy.
Psychoterapia, zwłaszcza ta skoncentrowana na pracy z emocjami i stresem, może pomóc w zapobieganiu i terapii chorób fizycznych poprzez przepracowanie traumy i trudnych doświadczeń, zmniejszając ich negatywny wpływ na psychikę i ciało,
redukcję przewlekłego stresu, identyfikację i zmianę szkodliwych wzorców myślenia i zachowania, które mogą nasilać stres i pogarszać stan zdrowia.
pozytywny wpływ na relację i umiejętność komunikacji, zwiększenie świadomości ciała i emocji, rozwój zdrowych strategii radzenia sobie z trudnościami, zwiększenie poczucia kontroli i sprawczości.

Psychoterapia może być niezwykle pomocna również już w momencie pojawienia się choroby. Choroba przewlekła to nie tylko wyzwanie fizyczne, ale także obciążenie psychiczne, które może prowadzić do wielu trudności emocjonalnych i życiowych.

W jaki sposób psychoterapia może pomóc chorobach przewlekłych?

Akceptacja choroby i adaptacja do nowej rzeczywistości: Diagnoza choroby przewlekłej często jest szokiem i wiąże się z koniecznością gruntownej zmiany stylu życia, planów i
samooceny. Psychoterapia pomaga pacjentom przejść przez proces żałoby po utraconym zdrowiu, zaakceptować swoją nową sytuację i przystosować się do niej.
Radzenie sobie z trudnymi emocjami: Choroby przewlekłe często wiążą się z silnymi emocjami, takimi jak:
Lęk i strach: Przed pogorszeniem stanu zdrowia, bólem, utratą samodzielności, a nawet śmiercią.
Depresja: Obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, poczucie beznadziei, które mogą być zarówno reakcją na chorobę, jak i jej współistniejącym objawem.
Złość i frustracja: Na chorobę, na ograniczenia, na poczucie niesprawiedliwości.
Poczucie wstydu i winy: Zwłaszcza w przypadku chorób stygmatyzujących.
Poczucie izolacji i samotności: Choroba może ograniczać kontakty społeczne, a bliscy często nie wiedzą, jak wspierać chorego. Psychoterapia zapewnia bezpieczną przestrzeń do wyrażania tych emocji i uczenia się, jak sobie z nimi radzić.
Zarządzanie bólem i objawami: Psychoterapia, szczególnie nurt poznawczo-behawioralny (CBT), może uczyć technik radzenia sobie z bólem przewlekłym, technik relaksacyjnych, uważności (mindfulness), które pomagają zmniejszyć nasilenie objawów i poprawić komfort życia.
Zwiększenie poczucia kontroli: Choroba przewlekła często pozbawia pacjenta poczucia kontroli nad własnym ciałem i życiem. Psychoterapia pomaga odzyskać to poczucie poprzez edukację, uczenie strategii radzenia sobie i wzmacnianie poczucia sprawczości. Poprawa relacji interpersonalnych: Choroba wpływa na całą rodzinę i otoczenie.
Psychoterapia może pomóc w komunikacji z bliskimi, radzeniu sobie z ich reakcjami (np. nadmierną troską, bagatelizowaniem), a także w odnalezieniu wsparcia w otoczeniu.

Czasem również terapia rodzinna jest pomocna.

Motywacja do przestrzegania zaleceń lekarskich: Lęk, depresja czy poczucie beznadziei mogą obniżać motywację do regularnego przyjmowania leków czy stosowania się do zaleceń lekarza. Psychoterapia może pomóc w zwiększeniu zaangażowania w proces leczenia.
Redefinicja tożsamości: Choroba może zmienić sposób postrzegania siebie. Psychoterapia wspiera pacjenta w budowaniu nowej tożsamości, dostrzeganiu w sobie nie tylko osoby chorej, ale także innych ważnych ról (np. przyjaciela, rodzica, pasjonata).
Radzenie sobie ze stresem: Przewlekły stres może zaostrzać objawy wielu chorób. Psychoterapia uczy efektywnych technik radzenia sobie ze stresem, co może korzystnie wpływać na przebieg choroby somatycznej.

Czym różni się psychoterapia od wizyty u psychologa czy psychiatry?

Psycholog – Ukończył studia magisterskie z psychologii. Może prowadzić diagnozę psychologiczną, udzielać porad i wsparcia, ale nie ma uprawnień do prowadzenia psychoterapii ani przepisywania leków.
Psychoterapeuta – To osoba, która po studiach magisterskich (najczęściej z psychologii, medycyny lub pedagogiki) ukończyła specjalistyczne, podyplomowe szkolenie z psychoterapii w wybranym nurcie. Jest uprawniony do prowadzenia psychoterapii. Psychiatra – To lekarz medycyny ze specjalizacją w psychiatrii. Diagnozuje i leczy zaburzenia psychiczne, w tym poprzez farmakoterapię (przepisywanie leków). Psychiatra może również prowadzić psychoterapię, jeśli posiada odpowiednie kwalifikacje.